به گزارش خبرگزاری حوزه، شیعه معتقد است که اهل بیت(علیهمالسلام) و برخی از انبیا و انسانهای خالص و عدهای از مشرکان و معاندان محض، در آخرالزمان و پیش از قیامت به دنیا باز میگردنند و صالحان انتقام همهی ظلمها و جنایتهایی که در حق مظلومان و ستمدیدگان عالم شده بود را از آن ظالمان گرفته و طعم ذلت و نکبت را به آنان خواهند چشاند.
سوالی که در باب رجعت مطرح شده، این است که این حادثه مهم در چه زمانی رخ خواهد داد؟ و بازه زمانی آن کی میباشد؟ حقیقت آن است که همانگونه که زمان ظهور حضرت مهدی(علیهالسلام) و روز پایانی عالم و برپایی قیامت، معلوم نیست، زمان وقوع رجعت نیز یکی از اسرار الهی است و و زمان آن بر همگان پوشیده است و جز خداوند متعال کسی از آن آگاهی ندارد.
اما از روایات اهل بیت(علیهمالسلام) و کلام علمای سلف میتوان برای رجعت دو ظرف زمانی تعریف کرد:
۱. عصر ظهور:
برخی از روایات حکایت از آن دارد که آغاز رجعت با ظهور حضرت مهدی(علیهالسلام) همزمان میباشد و عصر رجعت با عصر ظهور، متقارن است؛ همچنین برخی از متکلمین و علمای سلف نیز همین نظر را پذیرفتهاند.
شیخ مفید(رحمهاللهعلیه) رجعت را از علایمی دانسته است که پیش از ظهور تحقق مییابد چنان که مینویسد: «اخباری درباره علایم زمان قیام مهدی(علیهالسلام) و حوادثی که پیش از قیام او و نشانهها و دلالتهای ظهورش میباشد وارد شده است. از جمله آنها خروج سفیانی... و مردگانی است که در قبرها زنده میشوند و به دنیا باز میگردند و یکدیگر را شناخته و زیارت میکنند ... در این هنگام، از ظهور او در مکّه آگاه میشوند، پس برای یاری آن حضرت به سوی او حرکت می کنند.»
سیّد مرتضی(رحمهاللهعلیه) نیز تحقق رجعت را در عصر ظهور دانسته و میفرماید: «بدان آنچه را که شیعه به آن اعتقاد دارد، این است که خدای تعالی به هنگام ظهور امام زمان(عجلاللَّهتعالیفرجه) گروهی از شیعیان را که پیش از ظهور او مردهاند به دنیا باز میگرداند».
شیخ طوسی(رحمهاللهعلیه) نیز ظرف زمانی رجعت اهل بیت(علیهمالسلام) را عصر ظهور دانسته و مینویسد: «پیامبر و ائمه معصوم ما در زمان مهدی(علیهالسلام) باز میگردند.»
۲. بعد از ظهور و حکومت امام زمان(عجلاللَّهتعالیفرجهالشریف)
روایات بسیار دیگری وجود دارد که زمان رجعت را پس از حکومت امام زمان(عجلاللَّهتعالیفرجهالشریف) و در آستانه شهادت ایشان معرفی میکنند که با رجعت حضرت اباعبدالله الحسین(علیهالسلام) آغاز شده و حضرت پس از غسل و دفن حضرت حکومت میکنند.
شبههی اجتماع ائمه و تقدیم مفضول بر فاضل
اگر در باب زمان وقوع رجعت، روایات و سخنان برخی از متکلمین را در فرض اول بپذیریم، شبههی اجتماع ائمه با یکدیدگر و تقدم مفضول بر فاضل ایجاد شده که یکی از مهمترین و سنگینترین شبهات رجعت میباشد.
توضیح اینکه: این است که با رجعت ائمه در عصر ظهور، بیش از یک امام در میان مردم حضور خواهد داشت و با رجعت پیامبر و امیرالمؤمنین(علیهماالسلام) که از حضرت مهدی(علیهالسلام) افضل هستند، حکومت امام زمان(عجلاللَّهتعالیفرجهالشریف) و حاکمیت ایشان بر عالمیان محل اشکال است و اینچنین شبهه تقدیم مفضول(حضرت مهدی) بر فاضل (پیامبر و امیرالمومنین) ایجاد میشود.
پاسخ شبهه
این شبهه را میتوان به چند صورت پاسخ داد که در اینجا به چند نمونه اشاره میکنیم.
۱. همانطور که بیان شد دو احتمال در ظرف زمانی رجعت وجود دارد، که صرف نظر از روایاتی که رجعت را با ظهور یکی دانستهاند، شاید رجعت ائمه بعد از وفات حضرت مهدی(علیهالسلام) باشد، که در ظاهر بسیاری از روایات نیز همین است و در این صورت چنین شبههای اساسا به وجود نمیآید.
۲. شاید اهل رجعت مکلف نباشند؛ چنانکه از بعض احادیث گذشته هم استفاده میشود، بنابراین برگشتن آنها فقط برای شادمانی مؤمنان و انتقام از دشمنان و ظهور دولت و سلطنت اهل ایمان، و خواری کافران است، دلیل قطعی هم نداریم که حتما تکلیف دارند، و گر نه ممکن بود هر یک از دشمنان دین- چون عذاب آخرت را چشیدهاند- توبه کنند.
۳. هر یک از معصومین(علیهمالسلام) و از جمله معصوم اوّل و دوم، همواره از علم و عصمت و کمالات خاص خود برخوردارند؛ امّا هر کدام از آنها به حکمت و تقدیر پروردگار عالم، ولایت و سرپرستی مردم زمان خود را دارند و در زمانهای دیگر، اگر چه از عنوان نبوّت و امامت برخوردارند، امّا چون وظیفهای در اِعمال قدرت، جهتِ اداره جامعه و حکومت بر مردم ندارند، بحث تقدم بر آنها مطرح نخواهد بود. تقدم در جایی مطرح است که هر دو دارای وظیفه باشند، امّا پیامبر و امیرمؤمنان(علیهماالسلام) که وظیفه و خواستهای در خصوص رهبری مردم عصر ظهور ندارند، انتصاب حضرت مهدی(عجلاللَّهتعالیفرجهالشریف) به حاکمیت جهان، تقدم بر آنها به شمار نمیآید.
از طرفی امام زمان(عجلاللَّهتعالیفرجهالشریف) حاکمیت به معنایِ اعمال قدرت و امر و نهی و تعیین وظیفه نسبت به رسول خدا و امیرمؤمنان(علیهماالسلام) ندارد و آنها نیز فعالیتهای از پیش تعیین شده خود را به امر پروردگار انجام میدهند.
به عبارت دیگر تقدم فاضل بر افضل در صورتی است که افضل امکان حاکمیت داشته باشد و با توجّه به اینکه در عصر ظهور تقدیر خداوند بر حاکمیت حضرت مهدی(علیهالسلام) است امکان حکومت برای افضل نیست، بنابراین مسأله تقدم منتفی خواهد.
۴. در صورت رجعت بعضی از أئمه دیگر در زمان حضرت مهدی(علیهالسلام) ممکن است هر کدام، امام عده مخصوص یا ناحیه خاصی باشند، یا هر کدام امام اهل زمان خود باشند که با او برگشتهاند، و هیچیک بر دیگری امام نباشد، و پیروان هر یک هم از پیروان دیگری جدا باشند. چنانکه در بعض احادیث سابق هم اشارهای به این معنی بود، و شاهد آنهم احادیثی است که میفرماید هر چه در سایر امتها بوده، بدون کم و زیاد در این امت هم هست، در امتهای گذشته گاهی چند پیغمبر یا چند وصی در یک زمان بودهاند و هر یک مأمور عدهای بودند.
۵. این شبهه مخالف مطلبی است که انبیا و اوصیای گذشته هم رجوع کردهاند، با اینکه قطعا هر پیغمبری از وصیش و هر وصیی از وصی بعدی افضل بوده، زیرا تقدیم غیر افضل بر افضل ممکن نیست، و خلافت هر وصیی هم مدت معینی داشته- پس در صورتی که رجعت انبیای سابق به اشکالی برنخورده، رجعت ائمه هم اشکالی ندارد.
نتیجه آنکه: در باب ظرف زمانی رجعت دو احتمال وجود دارد: ۱. همزمان با ظهور ۲. بعد از ظهور و حاکمیت امام زمان(علیهالسلام). در فرض اول، اجتماع حضرت مهدی(علیهالسلام) با ائمه اطهار(علیهمالسلام) به خصوص رسول خدا و امیرالمومنین(علیهماالسلام) که افضل از حضرت هستند، شبههی تقدیم مفضول بر فاضل ایجاد نمیشود، چرا که اولاً حضرت مهدی(علیهالسلام) امام آنها نخواهد بود و هیچ ولایتی بر آنان نخواهد داشت. ثانیاً، آن زمان، عصر تکلیف نیست و پیامبر و امیرمؤمنان(علیهماالسلام) وظیفهای در خصوص رهبری مردم در عصر ظهور ندارند.
پینوشت:
[۱]. الارشاد فی معرفه حجج اللَّه علی العباد، محمّد بن محمّد بن النعمان المعروف بالشیخ المفید، دارالمفید، بیروت، ۱۴۱۴ ه.ق، الطبعه الثانیه، مجلدان، ج ۲، ص ۳۷۰.
[۲]. رسائل المرتضی، الشریف المرتضی، دار القرآن الکریم، قم، ۱۴۰۵ ق، ج ۱، ص ۱۲۵
[۳]. المستجاد من کتاب الارشاد، جمال الدین، حسن بن یوسف بن المطهر، المعروف بالعلامه الحلی، مکتب آیه اللَّه العظمی المرعشی النجفی، قم، ۱۴۰۶ ق. ص ۲۵۶. «یرجع نبینا و ائمّتنا المعصومون فی زمان المهدی علیه السلام»
[۴]. الإیقاظ من الهجعة بالبرهان علی الرجعة، النص، شیخ حر عاملی، ترجمه احمد جنتی، انتشارات نوید، ص۴۱۸؛ عصر شکوهمند رجعت،محمد رضا اکبری، انتشارات مسجد مقدس جمکران، ص۲۲۰.
منبع: بانک تولیدات مجازی معاونت تبلیغ حوزههای علمیه
نظر شما